Ως εμπλουτισμός βιοτόπων με θηράματα νοείται η διαχειριστική πρακτική κατά την οποίαν απελευθερώνονται στο φυσικό περιβάλλον θηράματα (πουλιά ή θηλαστικά) που έχουν αναπαραχθεί σε εκτροφεία ή έχουν συλληφθεί σε άλλους φυσικούς βιότοπους.
Σε παγκόσμια κλίμακα η απελευθέρωση θηραμάτων αποτελεί ουσιώδες μέτρο, για τη διατήρηση των πληθυσμών σε επίπεδα τέτοια ώστε να ανταποκρίνονται επαρκώς στην κάρπωση, αλλά και για τον εμπλουτισμό περιοχών με επιθυμητά θηραματικά είδη.
Ο στόχος των εμπλουτισμών
Με τους εμπλουτισμούς επιδιώκεται η ικανοποίηση ενός ή περισσοτέρων από τους παρακάτω στόχους:
α. Η επανεισαγωγή ιθαγενών θηραμάτων τα οποία για διάφορους λόγους έχουν εκλείψει από τις περιοχές φυσικής κατανομής τους με σκοπό την εγκατάσταση νέων φυσικών πληθυσμών.
β. Η ενίσχυση φυσικών πληθυσμών ιθαγενών θηραμάτων που έχουν μειωθεί σημαντικά σε πολύ χαμηλό επίπεδο και υπάρχει κίνδυνος αιμομικτικής κατάρρευσης.
γ. Η αύξηση των πληθυσμών θηραμάτων με σκοπό την αύξηση της κυνηγετικής κάρπωσης.
Φορείς υλοποίησης εμπλουτισμών θηραμάτων
Οι εμπλουτισμοί βιοτόπων με θηράματα προγραμματίζονται και διενεργούνται από τις αρμόδιες Δασικές Αρχές της Χώρας και από τις συνεργαζόμενες με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας κυνηγετικές οργανώσεις (Κυνηγετικοί Σύλλογοι, Κυνηγετικές Ομοσπονδίες Κυνηγετική Συνομοσπονδία) μόνο υπό τον έλεγχο και την εποπτεία των δασικών αρχών. Κανένας άλλος φορέας ή φυσικό πρόσωπο δεν επιτρέπεται να απελευθερώνει στο φυσικό περιβάλλον θηράματα (ιθαγενή ή μη) για λόγους εμπλουτισμού, ή άλλους σκοπούς.
Χωρικοί και χρονικοί περιορισμοί-περιορισμοί ειδών
Δεν επιτρέπονται εμπλουτισμοί φυσικών βιοτόπων με εισαγωγή και απελευθέρωση ξενικών ειδών, υποειδών και φυλών θηραμάτων, ούτε με την απελευθέρωση ειδών, υποειδών, φυλών και γενετικών τύπων ελληνικής προέλευσης σε περιοχές εκτός της ζώνης φυσικής τους εξάπλωσης, πλην των περιπτώσεων του κυνηγετικού φασιανού, και της νησιωτικής πέρδικας όπου ισχύουν συγκεκριμένοι περιορισμοί. Οι απελευθερώσεις επιτρέπεται να γίνονται σε καταφύγια άγριας ζωής, σε περιοχές που απαγορεύεται και επιτρέπεται το κυνήγι και σε ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές.
Απελευθέρωση θηραμάτων γίνεται σε χρόνο όσο το δυνατόν απομακρυσμένο από την έναρξη θήρας κάθε είδους, σε κάθε περίπτωση τουλάχιστον προ 30 ημερών.
Προέλευση των προς απελευθέρωση θηραμάτων
Τα θηράματα προς εμπλουτισμό, δύνανται να προέρχονται από νομίμως λειτουργούντα εκτροφεία θηραμάτων (κρατικά, ιδιωτικά ή εκτροφεία Κυνηγετικών Οργανώσεων) ή από άτομα συλληφθέντα από το φυσικό περιβάλλον.
Υγειονομικός και γενετικός έλεγχος των προς απελευθέρωση ειδών
Η απελευθέρωση των θηραμάτων πραγματοποιείται, αφού πρώτα κριθούν κατάλληλα, τόσο από υγειονομική όσο και από γενετική άποψη, για τον βιότοπο στον οποίο προορίζονται. Ο υγειονομικός και ο γενετικός έλεγχος των προς απελευθέρωση θηραμάτων γίνεται στα νομίμως λειτουργούντα εκτροφεία, πριν τη μεταφορά τους προς απελευθέρωση. Ο υγειονομικός έλεγχος πραγματοποιείται σύμφωνα με τις ισχύουσες κτηνιατρικές διατάξεις, σε συνεννόηση με τις αρμόδιες κτηνιατρικές αρχές για τον κατάλληλο χρόνο και μέθοδο ελέγχου και πιστοποιείται με βεβαίωση κτηνιάτρου που πρέπει να ισχύει κατά την ημέρα της απελευθέρωσης. Ο γενετικός έλεγχος πραγματοποιείται σύμφωνα με τα ισχύοντα για την επιστημονική ταυτοποίηση του DNA των θηραματικών ειδών, σε συνεννόηση με σχετικά δημόσια εργαστήρια για τον κατάλληλο χρόνο και μέθοδο ελέγχου και πιστοποιείται με βεβαίωση εργαστηρίου γενετικής του ευρύτερου δημόσιου τομέα (Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Ιδρύματα) που πρέπει να ισχύει κατά την ημέρα της απελευθέρωσης. Η απελευθέρωση ματαιώνεται αν διαπιστωθεί ακατάλληλο γενετικό υλικό ή προβλήματα υγείας των προς απελευθέρωση θηραμάτων.
Προβλήματα των απελευθερωμένων θηραμάτων
Η προσπάθεια εμπλουτισμού μια περιοχής με θήραμα φαίνεται εξ όψεως πολύ απλή διαδικασία. Στην πραγματικότητα όμως αποτελεί ένα αντικείμενο για το οποίο σε παγκόσμια κλίμακα, έχουν ξοδευτεί υπέρογκα χρηματικά ποσά, έχουν γίνει άπειρες προσπάθειες μέσα από συλλογική επιστημονική έρευνα και έχουν γραφεί συμπεράσματα και απόψεις, τα οποία καλούμαστε σε κάθε περίπτωση να επεξεργαζόμαστε και να τα ανάγουμε στα δικά μας δεδομένα. Έτσι μόνο θα μπορέσουν να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας του στόχου που έχει τεθεί.
Τα προβλήματα που προκύπτουν από την απελευθέρωση εκτρεφόμενων θηραμάτων συγκαταλέγονται στα εξής:
- Αυτά τείνουν να έχουν μεγάλες απώλειες βάρους αμέσως μετά την απελευθέρωσή τους. Οι απώλειες μπορούν να φθάσουν το 60% του αρχικού τους βάρους την πρώτη εβδομάδα μετά την απελευθέρωση και μέχρι 80% τον πρώτο μήνα.
- Τα εκτρεφόμενα θηράματα παρουσιάζουν μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας μετά την απελευθέρωση και αυτό οφείλεται κυρίως στην αρπακτικότητα.
- Τα άτομα που τελικά θα επιβιώσουν τείνουν να διατηρούν αρκετά μικρές περιοχές χωροκράτειας.
- Λόγω των παραπάνω πολύ λίγα είναι τα άτομα εκείνα που θα καταφέρουν να αναπαραχθούν και ακόμα λιγότερα εκείνα που τελικά θα καταφέρουν να αναθρέψουν μικρά. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας αποθαρρύνει. Με τη συνεχή προσπάθεια στο διηνεκές του χρόνου το αποτέλεσμα θα είναι ικανοποιητικό.
Προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη απελευθέρωση
Όταν αποφασίσουμε ότι πρέπει να προσφύγουμε σε εμπλουτισμό μιας περιοχής με θηράματα θα πρέπει να εξετάσουμε τις βασικές προϋποθέσεις που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση της επιτυχίας του σκοπού μας, όπως:
- Τα διαχειριστικά μέτρα που θα ληφθούν, θα πρέπει να σκοπεύουν στην ικανοποίηση των βιολογικών και οικολογικών απαιτήσεων του είδους, σε διαθέσιμα κατάλληλης τροφής, νερό, φυσική κάλυψη για προστασία από δυσμενείς καιρικές συνθήκες και τα αρπακτικά.
- Βασικότερη ίσως προϋπόθεση είναι η ποιότητα των θηραμάτων που θα απελευθερώσουμε. Πρέπει να εξασφαλίσουμε την τέλεια υγιεινή τους κατάσταση, την πτητική τους ικανότητα και η μεγαλύτερη μας προσπάθεια πρέπει να εστιάζεται στο να αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα από τα ένστικτα των άγριων προγόνων τους, γιατί η φύση δεν συγχωρεί μετριότητες.
- Η ρύθμιση του πληθυσμού των αρπάγων με νόμιμα μέσα είναι αναγκαία, απ΄ τη στιγμή που έχουμε να κάνουμε με εκτρεφόμενα θηράματα. Αυτά δεν γνωρίζουν να αποφεύγουν τους άρπαγες μέχρι να προσαρμοστούν.
- Η εποχή της απελευθέρωσης παίζει σημαντικό ρόλο στην επιτυχία. Η πιο απλή λύση είναι να απελευθερώσουμε νεαρά άτομα νωρίς το φθινόπωρο. Μόλις δηλαδή τα παραγόμενα από τα εκτροφεία θηράματα ενηλικιωθούν, αφού τα εγκλιματίσουμε τα απελευθερώνουμε.
- Σημαντικό ρόλο παίζει και ο τρόπος απελευθέρωσης που θα ακολουθηθεί.
- Τέλος καλό είναι τα προς απελευθέρωση άτομα να σημαδεύονται με δακτυλίδια για τον περαιτέρω έλεγχο της πορείας του νέου πληθυσμού, μετά την απελευθέρωση. Έτσι θα μπορούμε μετά τη θήρευση τους να υπολογίσουμε τη διάρκεια ζωής τους , να δούμε την απόσταση μετακίνησής του και να συντάξουμε πίνακες επιβίωσης του είδους.
Πυρήνας προσαρμογής πτερωτών θηραμάτων
Η κατασκευή πυρήνα προσαρμογής θηραμάτων κατάλληλα σχεδιασμένου, αποτελεί το πρώτο βήμα για την σωστή (επιτυχημένη) απελευθέρωση στο φυσικό περιβάλλον ειδών, που προέρχονται από τεχνητή εκτροφή. Ο σωστά σχεδιασμένος και κατασκευασμένος πυρήνας προσαρμογής συντελεί στη σωστή ανάπτυξη των προς απελευθέρωση ατόμων και ιδιαίτερα στην ανάπτυξη του πτητικού τους συστήματος (όταν πρόκειται για πτηνά) και βοηθάει την σταδιακή «εξαγρίωσή» τους με τις λιγότερες απώλειες.
